ENSEMBLE COLUSCA v.l.n.r: Cora Schmeiser – zang; Lucia Mense – blok- en traversfluit; Susanne Ansorg – vedel, rebec en andere strijkinstrumenten. PROGRAMMA'S • Der Seelen Paradies Van aardse en hemelse liefde in de muziek van de Middeleeuwen Met het programma Der Seelen Paradies tilt COLUSCA je uit boven de wereld van alledag. Door middel van 800 jaar oude middeleeuwse muziek over aardse en hemelse liefde wordt het in de ziel gelegen paradijs belicht. Als pelgrims die de kerk binnengaan, beschouwt en bezingt ensemble COLUSCA de verschillende staties van de Sint-Joriskerk in Bocholt om zich geleidelijk aan onder te dompelen in de zintuiglijke en emotionele niveaus van de paradijselijke Hortus conclusus. Daarin bevindt zich de wonderbaarlijke natuur, die de vijf menselijke zintuigen weerspiegelt. Maria – de zogenaamde Koningin der Engelen – heerst er met liefde en gevoel. In de Codex Engelberg wordt de 'ziel van de mens, die het paradijs bezit' bezongen: dat is de aanleiding om de klankkleuren van het leven op te sporen en, toekomstgericht, de verbinding met het licht der Engelen te zoeken. Met Hildegard von Bingens visioen van het 'Middelpunt der Mysteriën' en haar lied voor de Engelen, dat 800 jaar wijsheid in zich bergt, overstijgen we even de sleur van het dagelijks leven. • Het gouden licht van de hemel Met engelen door het jaar heen Engelen worden beschouwd als bemiddelaars tussen mens en God, duiders van gebeurtenissen en brengers van verlossing. Met name de aartsengelen: Gabriël, die Maria de blijde boodschap brengt; Rafaël, de engel van de verlossing en Michael de leider van de hemelse heerscharen. Volgens het boek Openbaring verslaat hij Satan en brengt hem ten val. De gevallen engel verwoest de aarde en vernietigt zielen. In de Middeleeuwen was de Mariaverering bij het uitgelezen ritueel voor engelenmuziek: Maria, de ster van de zee, schittert boven de engelen. Volgens de legenda aurea wordt Maria's tenhemelopneming begeleid door engelenkoren, gejubel, dans en instrumenten. Zelfs de hel doet – met tegenzin en veel geschreeuw – mee aan de lofprijzing. De muziekhistoricus Elias Solomon schreef in 1274 dat alle muziek door engelen werd gecreëerd omdat jubelen deel uitmaakte van hun natuur. De taal van de engelen is Latijn. Latere liederen betrekken de mensen door de gebeurtenis in de lokale taal te vertellen, en het Gloria van de Engelen wordt in het Latijn gezongen. Engelachtige muziek is monofoon - als een onverdeeld loflied gericht op God. Pas in de Middeleeuwen werd driestemmige muziek als bijzonder plechtig ervaren: een beeld van hemelse muziek gevierd door engelen. Gast: Vincent Kibilis, harp • Achter de wolken gloort het morgenlicht / Inter nebulas stella matutina Zin en waanzin in middeleeuwse manuscripten ter ere van de Heilige Dympna Achter de wolken gloort het morgenlicht is geïnspireerd op de legende van Dympna, een Ierse prinses uit de zevende eeuw. In het Officium van St. Dympna van Geel wordt zij bezongen als de schutspatrones van ‘mensen die hun hoofd verloren’. Leidraad voor het concert is het levensverhaal van Dympna; haar kracht, haar opvoeding, het misbruik door haar vader, haar onthoofding en ten slotte haar martelaarschap. Het levert een programma op met unieke melodieën en teksten, die voor het eerst sinds 500 jaar weer te horen zijn. Dympna (eind 7de eeuw), was de dochter van de heidense, Ierse Koning Damian van Oriël, een centraal gelegen gebiedje in het noordoosten van het Ierse eiland. Haar moeder was een devote christen die haar dochter in het geheim als christen opvoedde. Op 14-jarige leeftijd legde Dympna de kuisheidsgelofte af. Kort daarna overleed haar moeder. Haar vader zocht koortsachtig naar een geschikte opvolgster die net zo mooi was als zijn overleden echtgenote, maar uiteindelijk kwam hij tot de conclusie dat er maar een persoon was die haar in schoonheid evenaarde: zijn eigen dochter Dympna. Deze reageerde echter afwijzend op zijn aanzok. Toen haar vader steeds agressiever bleef aandringen, vluchtte Dympna samen met haar oude biechtvader Gerebernus naar het vasteland van Europa, om uiteindelijk in de bossen van de Belgische Kempen, in de buurt van de stad Geel te belanden. Ze vestigden zich in een kleine hut in de buurt van een bron; een detail dat iets van haar Keltische achtergrond verraadde. Voor de Kelten, maar ook voor christelijke gelovigen, waren bronnen van rivieren heilige plaatsen. Vanuit hun eenvoudige boshut bekommerden Dympna en Gerebernus zich om de zorg voor armen en behoeftigen, die ze financierden met uit Ierland meegenomen goud- en zilverstukken. Damian nam geen genoegen met de weigering van zijn dochter en stuurde spionnen naar het Europese vasteland om haar te vinden. In een herberg in Geel ontdekten zij muntstukken die uit het rijk van Damian kwamen; op de vraag van wie de munten kwamen verklapte de waardin nietsvermoedend Dympna's locatie. Toen Damian dit hoorde, stak hij het Kanaal over om zijn incestueuze aanzoek te herhalen. Nadat Dympna had volhard in haar weigering, trok Damian zijn zwaard en onthoofdde in een vlaag van woede zijn dochter. Vervolgens gaf hij zijn metgezellen de opdracht om hetzelfde met Gerebernus te doen. Vanaf dat moment is Dympna de patroonheilige van de ‘mensen die hun hoofd verloren’. De in een grot te begraven lichamen van Dympna en Gerebernus werden overgebracht naar een kerk in Geel. Vanaf de 12e eeuw bracht dit een toenemende stroom op gang van families die een geesteszieke in hun midden hadden en die, via een boetedoening van negen dagen, de duivel uit hun naaste trachtten te verdrijven. Een aantal van de geesteszieken keerde niet meer terug naar huis maar werd opgenomen in lokale gastgezinnen. Hiermee ontstond er een traditie in Geel, die tot op de dag van vandaag in stand is gebleven: In 1930 gaf de lokale bevolking onderdak aan zo’n 3.000 patiënten bovenop een bevolking van 15.000 inwoners. Door de specialisatie in de psychiatrie daalde dit aantal gestaag. Maar nog altijd genieten enige honderden geesteszieken van de gastvrijheid van de Gelenaren. • O Seel', wo bistu morgen? 'Weltschmerz' en 'Himmelsglück' in de muziek van de Middeleeuwen Met het programma O Seel', wo bistu morgen? slaat ensemble COLUSCA een muzikale brug tussen de emoties uit de middeleeuwse tijden van pest en de huidige pandemie. Rondom de thema’s: Bedrog, Angst, (Nood)lot, Remedie en Mooie Wereld, brengen zij werken van onder andere van Veldeke, Anna von Köln, de Sisteron, Hildegard von Bingen en verschillende middeleeuwse manuscripten: Llibre Vermell, Codex Parijs BN Fr. 844, en andere(n) ten gehore.   COLUSCA is gefascineerd door het "kopergroen uit de middeleeuwen": als je het eraf poetst, worden ongehoorde muzikale schatten blootgelegd. Het vrouwentrio pakt het patina aan met stem, fluit en vedel en brengt teksten aan het licht die zo modern zijn dat ze soms bijna dadaïstisch lijken. Op deze wijze weten de drie specialisten in de vroege Europese muziek hun programma's en vertolkingen fris en actueel te houden. COLUSCA debuteerde in augustus 2020 op het festival Wunderhören in Worms, Duitsland. COLUSCA bestaat uit de in Rotterdam wonende Cora Schmeiser, die zang en klankgedichten uit heden en verleden combineert; Lucia Mense (Keulen), blok- en traversfluit, speelt muziek uit alle tijden en improviseert daarop; en Susanne Ansorg (Dresden), die wereldwijd optreedt met vedel, rebec en andere instrumenten, bijdraagt aan het onderzoek naar middeleeuwse (strijk-)instrumenten en artistiek leidster van het Montalbâne festival is. Zij ontmoetten elkaar bij de concerten en projekten van Ars Choralis Coeln. Klik hier voor de uitgebreide biografieën   Opnames van het optreden van Colusca in augustus 2020 tijdens het festival “Wunderhören” in Worms, Duitsland.   Heinric van Veldeke: Tristran muose sunder sînen danc   Albertet de Sisteron: Belle m’eis la veis altana